Metodologija

Sve one koji posmatraju, uočavaju, upućuju i objašnjavaju mogućnost masovnog uticaja čini svojevrsnom elitom. Ali pogrešnim metodama i nečistim porivima masovni uticaj vremenom može izazvati katastrofalne posljedice. FAMA, prva nezavisna multimedijalna kompanija u bivšoj Jugoslaviji, osnovana je s punom sviješću o osjetljivosti područja u koje ulazimo. Na početku raspada Jugoslavije znali smo da će dokumenati svih vrsta i formata ostati da odlučuju o sudbinama onovremenih i svih budućih generacija. Stoga smo, slijedeći lične principe, odlučili da koristimo metodologiju činjenica, govorne istorije, dokumentovanog dokumenta. Zahvaljujući jedinstvenom talentu za uvid u veliku sliku, razvili smo metodu koja u nekoliko faza omogućuje da se 'očigledno učini vidljivim'.

Faza 1
Uvid. Događaje posmatrati otvorenog uma, s pozicije posmatrača a ne učesnika, registrovati postojeće elemente posmatranog fenomena i potom ih uvezati, uočiti rane znake nastajućeg dominantnog trenda koji će pokrenuti novi proces uzroka i posljedica.

Faza 2
Govorna istorija. Istraživanje nastaviti putem govorne istorije: svaki učesnik posmatranog događaja govori o onom dijelu u kom je sam učestvovao, ne dajući komentare u vezi s drugim učesnicima. Postojeći elementi se snimaju u foto/video formatu.

Faza 3
Strukturiranje istraživanja. Utvrđene činjenice i dokumentovane dokumente o određenom događaju, periodu ili fenomenu složiti u adekvatnu strukturu kojom se znanje o tom događaju, periodu ili fenomenu publici prenosi u njima prihvatljivom formatu. Izostaviti svako upućivanje na zaključak. Čitaocu, gledaocu, učeniku, istraživaču... prepušta se da sami izvode zaključke na osnovu datog formata.

Faza 4
Formatiranje istraživanja. Strukturu pretvoriti u popularni format za masovnu upotrebu (mape, albumi, filmovi, enciklopedija).

Faza 5
Kreiranje edukacijskog paketa. Izučavanje perioda 1991.-1999. je naš jedini prilog njegovom tumačenju: formirali smo edukacijski paket čiji pojedini dijelovi služe za različite stepene edukacije.

Mapa opsade Sarajeva 1992.-1996.

Razni događaji u životu iz nas izvlače skrivene talente, u nekim drugačijim uslovima možda nepotrebne. Tako smo mi, kao posmatrači ali i učesnici fenomena opsjednutog grada, shvatili da pažljivim posmatranjem onoga što se događa možemo identifikovati potrebe vremena. Tako se dogodilo i s mapom opsjednutog grada. U jednom momentu, birajući rutu kretanja, shvatili smo koliko bi jedna precizna mapa bila korisna pri kretanju gradom opsjednutim stotinama komada teškog i lakog naoružanja i permanentnom postavkom snajpera, u kome su umjesto saobraćajnih znakova postavljena upozorenja Pazi snajper ili Ako ti vidiš i komad brda i brdo vidi tebe (na brdima su bili snajperi, a Sarajevo je smješteno u dolini). Tako smo počeli 'snimati' grad, bašte, parkove, opasne zone, raskrsnice, objekte, zaštite od snajpera, ulice... i kasnije te podatke prenijeli u rukom iscrtanu mapu stanja opsjednutog grada. Položaje naoružanja oko Sarajeva precrtali smo s originalne mape JNA, ubrzo shvativši da zbog formata mape ne možemo prikazati sve naoružanje kojim je grad terorisan tokom četiri godine. Zato je na našoj mapi naouružanje iscrtano simbolično. Kao jedinstveno istorijsko učilo, ova mapa se našla u kolekcijama mapa širom svijeta. Jedna crvena linija oko grada je jednom zauvijek objasnila šta znači 'grad pod opsadom'.

O projektu

Među pokušajima vizualiziranja istorije ova mapa je jedinstvena i zbog jedinstvenosti iskustva Sarajeva: jedan evropski grad se na kraju dvadesetog vijeka našao pod najdužom opsadom u istoriji ratovanja. Četiri godine stanovnici nisu mogli izaći iz grada na koji je medijska pažnja čitavog svijeta bila usmjerena 24 sata dnevno.

'Mapa Opsade' je rađena na osnovu dokumenata i fotografija snimljenih tokom blokade, da bi se jednom slikom uspjela prikazati izmijenjena geografija jednog grada izolovanog od ostatka svijeta, iako pred očima medija tog svijeta. Mapa je svjedočanstvo o gradu koji je preživio zahvaljujući tome što je na ruševinama stare stvorio sasvim novu civilizaciju, svjedočanstvo o gradu koji je koristio reciklažu, solarnu energiju, pilule za prečišćavanje vode, satelitske komunikacije. Ova mapa sadrži sve detalje preživljavanja uz opis funkcionisanja objekata od izuzetne važnosti za svaki grad. Mapa pokazuje tajne prolaze, tajne tunele, posebne koridore za kretanje koje je grad izumio da bi se spasio od cjelodnevne snajperske paljbe po svim metama. Mapa pokazuje kako je grad parkove zamijenio baštama, ruže kukuruzom, elektriku srednjevjekovnim lampama, centralno grijanje pećima ručne izrade, vodu iz česme vodom koja se toči samo na određenim mjestima pa zatim prenosi kanisterima, rekreaciju trčanjem pod snajperima, kaloričnu hranu biljkama iz sopstvene bašte, televiziju razgovorima uživo, a umjetnost pretvorio u otpor teroristima. Kad buduće generacije budu izučavale ovaj fenomen i period raspada Jugoslavije, geografija grada i njegove uslovljenosti opsadom bolje će se razumjeti uz korištenje ove mape.

Iz uvodnika Mape opsade objavljene 1996. godine: "5. aprila 1992. napadnut je glavni grad Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo. Grad koji leži u dolini rijeke Miljacke, okružen planinama na kojima se smjestilo 260 tenkova, 120 minobacača i mnogo oružja manjeg kalibra. Jugoslovenska narodna armija je, potpomognuta lokalnim teroristima, okružila grad i počela stezati omču oko 500.000 stanovnika. 2. maja 1992. grad je potpuno zatvoren. Dio grada je okupiran, a onaj dio koji nije mogao biti osvojen izložen je paljbama granata i artiljerije. Svakog dana grad je gađan sa 4.000 granata a ciljevi su, između ostalih, bili bolnice, muzeji, džamije, crkve, škole, sinagoge, porodilište, biblioteke, kao i mjesta gdje su građani stajali u redovima za hljeb i vodu. Agresor je uništio zgradu glavne pošte, a grad je odsječen od izvora vode, struje, plina. Hrane je ubrzo nestalo. Groblja su se širila. 26. februara 1996. otvaranjem sjevernog ulaza u grad, oslobađanjem Vogošće i Ilijaša, Sarajevo je proglašeno otvorenim gradom. Poslije Dejtonskog sporazuma i dolaska IFOR-a, agresor je počeo napuštati okupirane dijelove grada. Pljačkali su, palili i uništavali sve iza sebe. 19. marta 1996. agresor je napustio okupirani dio grada – Grbavicu – posljednji dio grada po Dejtonskom sporazumu vraćen Vladi BiH. Opsada grada trajala je od 2. maja 1992. do 26. februara 1996. ili 1.395 dana, što je najduža opsada u modernoj istoriji."

Svi ovi projekti su kasnije pokazali da je u stvaranju vrijednih priloga tumačenju i učenju o periodu 1991.-1999. u bivšoj Jugoslaviji ovaj metod ključ dokumentovanja događaja. Osim za lokalnu i globalnu edukaciju, ovaj projekat se takođe pokazuje vrijednim prilogom procesima istine i pomirenja, kao i procesu demokratizacije našeg poslijeratnog društva.